75ste verjaardag van Jeunesses Musicales: Different Trains + WTC 9/11

Quatuor MP4
Het jonge Quatuor MP4 bestaat uit vier strijkers die hun opleiding genoten aan de Koninklijke Conservatoria van Brussel en Luik en werden nadien bijgestaan door leden van het Danel Kwartet, van het Pavel Haas Kwartet en van het Prazak Kwartet (Vaclac Remes). Het kwartet zet zich in om naast het klassieke repertoire ook een publiek te winnen voor nieuwe en onbekende muziek.

Different Trains
Sommige werken krijgen – als bij mirakel – vrijwel vanaf hun creatie – de status van instant klassieker toebedeeld. Voor Steve Reichs Different Trains was dat niet anders. In 1989 werd deze partituur bekroond met een Grammy Award, één jaar nadat het door het Kronos Kwartet was gecreëerd. Deze gedurfde partituur voor strijkkwartet en tape veroverde zich een plaats binnen de hoogste regionen van de hedendaagse klassieke muziek. Ongetwijfeld omdat – zoals zelden het geval een intieme, autobiografische dimensie resoneert met schaduwgebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis. Inderdaad, het stuk vindt zijn oorsprong in de lange treinreizen die de componist als kind – vergezeld van zijn gouvernante – op regelmatige basis maakte. Reich was genoodzaakt te reizen tussen New York en Los Angeles, waar zijn gescheiden ouders woonden. Ondertussen vierden aan de andere kant van de Atlantische Oceaan de chaos en het barbarisme hoogtij. “Ik heb deze reizen toen steeds als opwindend en romantisch ervaren, maar nu ik eraan terugdenk, besef ik maar al te goed dat als ik toen als jood in Europa was geweest, ik ongetwijfeld in een andere soort trein zou hebben gereisd. Doordrongen van dit besef wou ik een stuk schrijven dat deze situatie accuraat uitdrukt.” Met dit werk herneemt Steve Reich voor het eerst sinds Come Out (1967) het werk met gesproken stem. Want naast een horde geluiden – zoals sirenes en treingeluiden – bevat de geluidsband ook nog een reeks van gerichte gesprekken met ooggetuigen van deze zwarte periode en met overlevenden van de doodskampen. Teneinde de repetitieve score – die Reich eigen is – te verrijken, ontwikkelde hij de ‘speech melodie’ – een techniek die hij in toekomstig werk nog vaker zou inzetten – waarbij de instrumenten de gesproken woorden versterken of net tegenwerken.

WTC 9/11
Twintig jaar later werd – op vraag van het Kronos Kwartet – WTC 9/11 geschreven, als herdenking van de eerste grote tragedie uit de eenentwintigste eeuw: de aanslagen van 11 september 2001. Dit stuk vertoont op verschillende vlakken gelijkenissen met Different Trains: we denken hierbij aan de gelijkaardige thematiek, de opbouw in drie bewegingen en vooral de wijze waarop geluidsfragmenten – geregistreerde dialogen tussen de slachtoffers die zich nog in de brandende wolkenkrabbers bevinden en de brandweermannen, gesprekken gerealiseerd door de componist en zijn buren uit de Lower East Side, de buurt die grenst aan Ground Zero – worden geïntegreerd in een sober muzikaal stramien. Het stuk werd dan ook gecomponeerd voor drie strijkkwartetten: één live en twee op tape opgenomen.

Flagey, Fédération des Jeunesses Musicales Wallonie-Bruxelles, Ars Musica, « Territoires de la Mémoire »